Majowe Wzgórza Łuczycko-Jaksmanickie

Wężymord stepowy

Co takiego jest w murawach kserotermicznych, że budzą zachwyty nawet u osób, które niekoniecznie są pasjonatami zielska?  Czy różnorodność i barwność gatunków niespotykana w innych zbiorowiskach? Czy też może to, że są jak mozaika zmieniająca się wraz z upływem miesięcy. Inne zbiorowiska zwykle mają swoje "pięć minut", kiedy wyglądają najpiękniej - lasy liściaste w wiosennym przepychu geofitów, łąki w czerwcowym szale, zakończonym pierwszym przedjanowym koszeniem. A na murawach od wczesnej wiosny do późnej jesieni coś oko cieszy.

Zmienność sezonową łuczyckiej murawy zobrazowali Szczeblewska i Janecki w pięknej pracy "Kserotermiczna szata roślinna wzgórz kolo Łuczyc i Jaksmanic w okolicy Przemyśla [Opole Zachodnie]"
1. Dzwonek syberyjski 

2. Babka pośrednia 

3. Wiązówka bulkowata

4. Przetacznik ząbkowany

5. Czyściec prosty 

6. Oman szorstki 

7. Koniczyna pagórkowa

8. Szałwia łąkowa 

9. Bodziszek czerwony 

10. Wężymord stepowy

11. Dzwonek boloński

12. Strzęplica nadobna 

13. Gorysz siny 

14. Goździk kartuzek

15. Szałwia okręgowa

16. Rutewka pogięta 

17. Len złocisty 

18. Kłosownica pierzasta 

19. Chaber driakiewnik

20. Przetacznik kłosowy

21. Bylica polna 

22. Ożota pospolita 

23. Aster gawędka


Oczywiście jest to tylko pewien uśredniony schemat zdarzeń, gdyż w różnych latach pory kwitnienia poszczególnych gatunków i osobników mogą się znacznie różnić w zależności od  pogody i stanowiska.  W miejscach nasłonecznionych rośliny rozwijają kwiaty znacznie wcześniej niż w zacienieniu, na północnych stokach.

Zalesienie robiniowe od strony Jaksmanic

W lipcu ubiegłego roku wybrałem się do Łuczyc, aby sprawdzić ile zostało z muraw kserotermicznych po zalesieniach z początku XXI wieku klik>. Uchwyciłem wówczas jedynie letni aspekt podprzemyskiego skarbu (druga rycina na schemacie), wiedząc że umknęło mojej uwadze wiele roślin o wcześniejszym kwitnieniu. Ostatni post Piotra od roślin Przemyśla klik>, zachęcił mnie do majowej inwentaryzacji uzupełniającej. Jej wyniki pozwoliły znacznie uzupełnić informacje roślinach ciepłolubnych monitorowanych przez różnych botaników na łuczyckiej murawie od XIX wieku.

Widok na Przemyśl od strony Jaksmanic z ostatniej reduty muraw kserotermicznych, otoczonej przez wrogie czyżnie 

Zmiany występowaniu niektórych gatunków ciepłolubnych na Wzgórzach Łuczycko-Jaksmanickich od XIX do XXI wieku.

Gatunek	Kotula 1881	Batko 1934	Szczeblewska 1992-1993	Paul 1992-2001	2018/2019
Krwawnik pannoński	-	+	-	+	+
Czosnek skalny	+	+	+	+	?
Zawilec wielkokwiatowy	+	-	-	-	-
Aster gawędka	+	+	+	+	+
Turzyca Michela	+	+	-	-	-
Wiśnia karłowata	+	-	-	+	?
Goryczuszka gorzkawa	+	-	-	-	-
Goryczuszka orzęsiona	+	+	+	+	?
Goryczka krzyżowa	+	-	+	+	?
Ożota zwyczajna	+	+	+	+	+
Len austriacki	-	+	-	-	-
Len złocisty	+	+	+	+	+
Sparceta siewna	+	+	+	+	+
Ostrołódka kosmata	-	+	-	+	+
Pięciornik wyprostowany	+	+	+	+	?
Wężymord stepowy	+	+	+	+	+
Czyściec prosty	+	+	+	+	+
Macierzanka Marschalla	-	+	-	-	-

Zostały jeszcze do odszukania następujące rarytasy: czosnek skalny, wiśnia karłowata, goryczuszka orzęsiona, goryczka krzyżowa i pięciornik wyprostowany. 

 Starzec polny (Senecio integrifolius) odnaleziony po kilkudziesięciu latach

Reszta prawdopodobnie zanikła chociaż niespodzianki różne się zdarzają. Jak widać mimo tego, że twierdza podprzemyskiego stepu znacznie się skurczyła, oblężona przez zalesienia modrzewiowo-robiniowe, to forty Łuczyce i Mogiłki wciąż się jeszcze bronią. Pytanie tylko jak długo?

Fragment mapy prof. Matuszkiewicza "Potencjalna roślinność naturalna Polski" klik>

Według mapy potencjalnej roślinności naturalnej, gdyby wyeliminować oddziaływania człowieka praktycznie  98,7%  terenu Polski potencjalnie pokryłyby lasy klik>.  Na wzgórzach Jaksmanicko-Łuczyckich mapa pozostawia litościwie brązową kropkę z krzyżykiem, którą w legendzie możemy odcyfrować na pozycji 66 jako murawy kserotermiczne o charakterze kontynentalnym z rzędu  Festucetalia valesiacae. Trzeba pamiętać, że jest to jednak tylko naukowa prognoza autorów, oparta co prawda na solidnej wiedzy, ale mimo to obarczona znaczną dozą niepewności. Nawet opisywane przez profesora Szafera podolskie stepy z tzw. prowincji leśno-stepowej po zaprzestaniu użytkowania dość szybko pokrywają się krzewami klik>. Na koniec krótki przegląd majowych znalezisk.

Szczodrzeniec przez niektórych botaników określany jako ruski,
a  przez fachurę Wojtka Paula zweryfikowany jako szczodrzeniec rozesłany

Wyka długożagielkowa (nowy gatunek dla flory okolicznej) wśród omanów wierzbolistnych ozdobiona rusałką osetnikiem

Przetacznik ząbkowany

Przetacznik ząbkowany i wilczomlecz włosisty

Leniec pospolity

Sparceta siewna i dzwonek syberyjski

Skarb zalesiony i wciąż zarastający

Szałwia łąkowa i oman szorstki

Szałwia łąkowa, przetacznik ząbkowany, bodziszek krwisty, wiązówka bulwkowata

Szałwia łąkowa, bodziszek krwisty, oman szorstki

Strzęplica nadobna

Ostrołódka kosmata

Szałwia łąkowa, czyściec prosty, wiązówka bulwkowata, oman szorstki

Wilczomlecz włosisty