Grody Czerwieńskie czy Grody Czereńskie?

Któż z nas nie słyszał o Nestorowej opowieści  lat minionych jak to:

Roku 6489 (czyli 981 anno Domini) poszedł Włodzimierz (książę kijowski Włodzimierz I Wielki) ku Lachom i zajął grody ich: Przemyśl, Czerwień i inne grody, które do dziś dnia są pod Rusią. Tegoż roku i Wiatyczów zwyciężył i nałożył na nich dań od pługa, jaką i ojciec jego brał.

Przystanek ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej prezentującej grodzisko Aksmanice

Chociaż bezsprzecznie Grody Czerwieńskie leżały gdzieś na rubieży polsko-ruskiej lub raczej lędziańsko-ruskiej, to spory o które to grody chodzi konkretnie trwają już parę wieków. Lokalizowano je pod Chełmem, Czerwonym Grodem na Podolu, w rejonie Czermna nad Huczwą, pod Brześciem nad Bugiem. 

Obraz lidarowy grodziska Aksmanice nad Huwnikami, na SE od Gruszowej

Śmiałą hipotezę odnośnie ich lokalizacji na południe od Przemyśla w dolinie Wiaru postawił profesor Janusz Kotlarczyk. Na myśl tę naprowadziło go odkrycie w lipcu 1968 roku dużego (ok. 3 ha), wczesnośredniowiecznego grodziska nazwanego aksmanickim, niedaleko znalezionego 10 lat wcześniej grodu na Kopyśnie >> klik. 

Wał wewnętrzny od strony północno-zachodniej - najbardziej łagodny.

Wraz z grodami w Nowosiółkach Dydyńskich i w Nowych Sadach miały one tworzyć system umocnień, wykorzystujących naturalny próg morfologiczny brzegu Karpat.

Przekop drogi leśnej przez zewnętrzny wał grodziska od strony Gruszowej (płn.-zach.)

Zdaniem profesora Janusza Kotlarczyka warunki geomorfologiczne nad Wiarem sprzyjały budownictwu obronnemu, gdyż rozczłonkowane i strome niekiedy grzbiety pogórskich pasm zapewniają naturalnie obronne miejsca. 

Strome zbocze wału wewnętrznego od strony południowo-zachodniej

Z kolei sąsiedztwo wzdłuż brzegu karpackiego, wyjątkowo żyznych gleb zapewniało wyżywienie ludu rolniczego. Dodatkowym atutem było niewątpliwe występowanie źródeł słonych umożliwiających ważenie soli - towaru nader cenionego w średniowieczu. 

Również stosunkowo strome zbocze od strony północno-wschodniej

Kontynuując ten wątek uczony dowodzi, że nazwa – Grody Czerwieńskie mogła nie mieć żadnego związku z czerwoną barwą. Według profesora "Jeśli przyjąć, iż jednym z zadań grodów nad Wiarem było zapewnienie ochrony żupom solnym, to rodzi się przypuszczenie, iż nazwa grodów mogła mieć związek z solowarstwem. 

Otóż w języku prasłowiańskim i językach z niego się wywodzących naczynia służące do odparowania solanek na ogniskach nosiły nazwę czereni, stąd nazwa grodów mogła brzmieć czereńskie, tzn. słynne z pobliskich czereni, związane z czereniami."

Oznaczenia trasy ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej (czerwone trójkąty) i obiektu zabytkowego

Chociaż prowadzone w ostatnich latach badania archeologiczne prowadzone w okolicach Czermna nad Huczwą osłabiły znaczenie hipotezy profesora Kotlarczyka, niemniej jednak grody w dolinie Wiaru interesujące są i wciąż czekają na szczegółowe badania.

Na powierzchni majdanu liczne są odłamki skalne, które mogą być zarówno efektem wyrównania plato i odsłonięcia skalnego podłoża, ale być może również kryją się między nimi jakieś artefakty.

 Można tu spotkać zarówno zlepieńce przypominające te ze skały Dubnik >>klik

Jak też bardzo odporne na wietrzenie brunatne i szare rogowce, będące głównym budulcem twardzielcowego garbu stanowiącego podstawę grodziska.

Jeszcze tylko panoramka majdanu grodziska Aksmanice. Rozległa powierzchnia zajmująca ponad 1 ha pokryta dziś starodrzewiem jodłowo-bukowym.

I widoczek na stare jabłonie w Gruszowej i czerwieńskie, co prawda nie grody, lecz zachody. Ładniejszych fotek tegoż słonecznego zachodu szukajcie u Marii z Pogórza >>klik, którą niniejszym serdecznie pozdrawiam dziękując za miłą gościnę.