Dwóch leśników i dwie wsie

Najsłynniejsza bieszczadzka lipa  - w Beniowej

W malutkiej książeczce autorstwa ks. Jan Twardowskiego pt. "Niecodziennik" przeczytałem przed laty inspirującą opowieść, którą pozwolę sobie przetoczyć in extenso:
"Podano mi adres profesora R.F., który chciał przyjąć chrzest święty. Zadzwoniłem do jego drzwi. Otworzył mi ogromny mężczyzna. 
- Na jakiej wyższej uczelni ksiądz wykłada? - zapytał surowym głosem. 
- Uczyłem przez sześć lat dzieci upośledzone - odpowiedziałem. 
Popatrzył na mnie i zaprosił do pokoju. Zaczęło się przygotowanie do chrztu. Ponieważ wiedziałem, że mam do czynienia z wybitnym naukowcem, starałem się tłumaczyć Biblię, jak to się mówi, na rozum. Tłumaczyłem, że żona Lota nie zmieniła się w słup soli, po prostu autor posłużył się językiem obrazowym. Nieraz się mówi: "stanął jak słup przy tablicy i nie wie co powiedzieć". Tłumaczyłem, że Mojżesz, wychowany w pałacu faraona, poznał ówczesną astronomię i obiecał, że wyprowadzi Żydów z Egiptu w czasie pierwszej wiosennej pełni księżyca. Przewidywał, że pełnia księżyca spowoduje odpływ morza, a przecież wiedział, że wtedy przedostaną się suchą nogą przez Morze Czerwone. 
Profesor nie był ze mnie zadowolony. 
- Mnie tak tłumaczyć nie trzeba. Wierzę dosłownie w to co mówi Biblia. Po prostu doświadczyłem w życiu rzeczy niezwykłych.

Przydrożny krzyż w Beniowej

I opowiedział mi taką historię: 
- W czasie wojny w obawie przed Niemcami przedostałem się do Związku Radzieckiego i znalazłem się w kręgu polarnym. Były tam jeszcze święte gaje i stały tam pomniki Lenina i Stalina. Pewnego dnia bardzo ciężko zachorowałem. Zawieziono mnie do szpitala w mieście, położono w sali na drugim piętrze. Podobno byłem w stanie beznadziejnym. Ponieważ zaczęto zwozić rannych żołnierzy z frontu, a brakowało miejsc w szpitalu, w ogólnym rozgardiaszu zostałem spisany na straty i wyrzucony przez okno na podwórze. Nie tylko nic mi się nie stało, ale ugryzł mnie komar, który - okazało się - miał jad mający właściwości antybiotyku. Szybko się wyleczyłem. Ponieważ wszystko to przeżyłem, wiem, że wszystko co wydaje się niemożliwe - jest możliwe. 
Nie potrzeba mi tłumaczyć, tak jak ksiądz. Wierzę, że żona Lota mogła zamienić się w słup soli i Morze Czerwone rozstąpiło się przed Mojżeszem. 
***
Ten sam profesor także po śmierci przekonał mnie, że miał rację i że mogą zdarzać się rzeczy niemożliwe. Na jego pogrzebie pierwszy przemawiał minister. Mówił wiele o jego zasługach naukowych. W ciągu jego przemówienia cały czas kapał deszcz. Po tym przemówieniu nieśmiało wydostałem się z tłumu i wyjąkałem: 
- Zmarły miał jeszcze jedną tajemnicę. Był człowiekiem wierzącym. Przyjął chrzest. Ku mojemu zdumieniu deszcz nie tylko przestał kapać, ale pokazało się pełne słońce. I znowu niemożliwe stało się możliwe".

Zafascynowany twórczością i osobowością księdza Jana od Biedronki przeczytałem sporo książek dotyczących jego osoby, w których odnalazłem dalsze szczegóły niezwykłej historii.
W książce Mariana Schmidta "Niecodzienne rozmowy z ks. Janem Twardowskim” (Warszawa, 2000) pojawiła się zasadniczo ta sama, chociaż w szczegółach nieco inna wersja opowieści. Ksiądz nie rozszyfrowując inicjałów R.F. dodaje informację, że był to profesor leśnictwa, który trafił do niego przypadkiem poszukując równie oryginalnego kapłana, poprzedniego rektora kościoła ss. Wizytek ks. Jana Ziei.
Jednak dopiero biografia Magdaleny Grzebałkowskiej pt. "Ksiądz Paradoks" przyniosła jak dla mnie niesamowitą wiadomość. W rozdziale o znamiennym tytule "Tatuś umiera, a był w Biurze Politycznym", autorka o szczególnych zdolnościach śledczych, podaje że "W listopadzie 1961 roku profesor leśnictwa Rudolf Fromer prosił księdza Jana o przygotowanie do chrztu. Był Żydem, aktywnym komunistą, stracił w getcie rodzinę, trafił na Syberię, gdzie ciężko zachorował... Razem z profesorem chrzest przyjęła jego żona Teofila."
Dlaczego była to dla mnie wiadomość niezwykła? Otóż prof. Rudolf Fromer był synem Hipolita Frommera, którego osobę co rusz spotkać można w przewodnikach turystycznych dotyczących Bieszczadów i pracach  dotyczących tutejszej gospodarki leśnej (któż z bieszczadników nie słyszał o beczkarni w Bukowcu, tartakach w Beniowej i Sokolikach należących do firmy Rubinstein & Frommer)  klik>

Hipolit Frommer syn Joachima (ur. 1 sierpnia 1872 r w Krakowie - zm. 17 maja 1928 w Worochcie) Znany i ceniony przemysłowiec drzewny, właściciel lasów, ekonomista, autor publikacji i patentów dotyczących lasów i ich użytkowania („O upaństwowieniu lasów“, „Kolejka grawitacyjna“, „Standaryzacja miar w międzynarodowym handlu drzewnym“, „Zasady umów rządowych o prawa wyrębu“), założyciel i organizator kooperatyw leśnych, twórca przenośnych baraków własnego systemu. Skorowidz przemysłowo-handlowy Królestwa Galicyi 1913 r Aktywny Członek Galicyjskiego Towarzystwa Leśnego i założyciel Polskiego Zjednoczenia Przemysłowo - Leśnego. Czynny przeciwnik planów upaństwowienia lasów prywatnych po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku. Skorowidz przemysłowo-handlowy Królestwa Galicyi 1913 r W Bieszczadach znany przede wszystkim z inwestycji w przemysł drzewny i eksploatację drzewostanów w dolinie górnego Sanu w okresie 1907- 1928. W tym czasie na terenie wsi Beniowa i Bukowiec wybudowano sieć kolejek leśnych, ryzy do spuszczania drewna,  kolejki grawitacyjne własnego patentu,  zakład do maszynowego rozdrabniania i wiązania drewna opałowego, wybudowano lub zmodernizowano trzy tartaki i "oddziewiczono" dotąd nieużytkowane lasy bukowe pod połoninami. Sylwan 1908 R.26 nr 7 Bieszczady były jednak tylko niewielką częścią jego pełnego różnych aktywności życia. Według nekrologu z 1928 roku klik>: "Hipolit Frommer stworzył w okresie swej pracy na polu leśnictwa mnóstwo placówek przemysłowo-leśnych, zatrudniających tysiące pracowników. Wybudował w Polsce 16 dużych tartaków, setki kilometrów kolejek leśnych oraz prowadził wielkie przedsiębiorstwa budowlane, budując podczas wojny tysiące baraków szpitalnych. Zmarły był wybitnym działaczem na polu społecznem. Do jednej z jego wielu zasług zaliczyć należy stworzenie klasycznej kooperatywy wielkiej posiadłości leśnej pod nazwą Polskiego Zjednoczenia Przemysłowo - Leśnego. W tym też czasie napisał zmarły w obronie polskiego leśnictwa obszerną książkę „O upaństwowieniu lasów”.  Hipolit Frommer i Franciszek Józef I. Prawdopodobnie zdjęcie z 1910 roku z Wiednia  z międzynarodowej wystawy łowieckiej, gdzie "wystawił Hipolit Frommer domek myśliwski (kolebę) własnego pomysłu, który łatwo i szybko daje się ustawić i rozebrać. Praktyczny ten wynalazek podobał się cesarzowi, w którego obecności konstruktor dokonał rozebrania i ustawienia tego przenośnego schroniska" klik>  zdjęcie wg Augustyn M. (2006), "Monografia rozwoju przemysłu drzewnego jako podstawowego czynnika przekształceń środowiska leśnego w Bieszczadach Zachodnich w XIX i pierwszej połowie XX wieku" gdzie opisano je "Bukowiec 1912 r." Jako prezes krakowskiej sekcji drzewnej przy związku przemysłowców i wiceprezes naczelnej rady związków drzewnych w Polsce, zmarły niejednokrotnie reprezentował polski przemysł drzewny na kongresach i zjazdach. Na kongresie międzynarodowym leśnym w Rzymie w r. 1926 b. p. Hipolit Frommer wzbudził swym referatem ogólne zainteresowanie kół fachowych. Ostatnio założył i przez klika lat prowadził przedsiębiorstwo leśne „Dolina”, stanowiące jedno z największych i najbardziej wzorowych tego rodzaju zakładów w Polsce. Śmierć zastała go w chwili, gdy wracając po 30 latach do swych ukochanych lasów nad Prutem i Czeremoszem chciał uruchomić nową wielką placówkę polskiego przemysłu leśnego. Zakłady przemysłowo-drzewne „Dolina” w Krechowicach, utracił pod koniec życia, m.in. wskutek przejściowych problemów materialnych i jak pisano „nazbyt rygorystycznego i jednostronnego stanowiska Lasów Państwowych”.

Rudolf Fromer syn Hipolita (ur. 28 listopada 1903 r we Lwowie - zm. 6 maja 1965 r. w Warszawie) Naukowiec, autor kilkudziesięciu prac naukowych dotyczących ekonomiki leśnictwa, autor pierwszego powojennego podręcznika z tej dziedziny "Wstęp do ekonomiki gospodarstwa leśnego" wydanego w 1953 roku. Był pierwszym dzieckiem Hipolita i Matyldy Frommer ( z d. Klein) urodzonym 5 lat po ślubie. Studiował na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu Montpellier oraz w Akademii Rolniczej w Wiedniu. W 1929 roku na Uniwersytecie we Freiburgu obronił pracę doktorską pt.: "Einfluß des Weltkrieges auf die osteuropäische Forstwirtschaft unter besonderer Berücksichtigung der Karpathenforste" wykonaną pod kierunkiem prof. Ch. Wagnera.   Po doktoracie pracował jako asystent na Katedrze Urządzania Lasu  Uniwersytetu we Freiburgu, a później był prokurentem kilku przedsiębiorstw leśnych w Polsce.  Jednocześnie publikował liczne artykuły naukowe w czasopismach polskich i zagranicznych. Można go chyba uznać za pierwszego pomysłodawcę dzisiejszego "funduszu leśnego" (patrz "O poprawie rentowności gospodarstw leśnych") W czasie II wojny światowej przebywał w ZSRR, przy czym w latach 1943-1944 pełnił służbę w I Armii Wojska Polskiego. Po wojnie w latach 1946-1963 pracował na odpowiedzialnych stanowiskach w Centralnym Urzędzie Planowania, Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego oraz Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Między innymi szacował straty wojenne Polski podczas II wojny światowej w zakresie zasobów leśnych. Uczestniczył także jako biegły w procesie gubernatora dystryktu warszawskiego Generalnego Gubernatorstwa Ludwiga Fischera. Kontynuował przy tym działalność naukową sporo publikując. Udzielał się dydaktycznie wykładając politykę leśną na Wydziale Leśnym Uniwersytetu Jagiellońskiego (1947-1949)  oraz ekonomikę leśnictwa i organizację gospodarstwa leśnego w Szkole Głównej  Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (1951-1965).  W 1955 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. Jego dorobek naukowy obejmujący ponad 50 pozycji dotyczy: gospodarczego i społecznego znaczenia lasów i leśnictwa, analizy i oceny wyników gospodarczych w leśnictwie oraz stosowania rachunku ekonomicznego w gospodarstwie leśnym. Był członkiem licznych rad, komisji doradczych, komitetów naukowych  i stowarzyszeń (PTL i SITLiD). Z uwagi na biegłą znajomość kilku języków często był delegowany na konferencje i zjazdy międzynarodowe m in. Światowy Kongres Leśnictwa w Helsinkach w 1949 roku. Aktywnie uczestniczył w życiu politycznym kraju jako członek PZPR. Z uwagi na dziedzinę, którą się zajmował na jego przykładzie można prześledzić ciekawy przykład szczególnej wolty koniunkturalnej, którą przeszło wielu przedwojennych naukowców i twórców chcących pozostać w kraju. Ekonomista, który przed wojną wychwalał zalety leśnictwa kapitalistycznego pisząc między innymi - "Walka konkurencyjna powinna wzmacniać i utrwalać gospodarstwa leśne, w obliczu zagrażających niebezpieczeństw ekonomicznych", …"należy, patrząc prawdzie śmiało w oczy, przyznać, że istnienie leśnictwa zależy tak samo jak istnienie każdego innego przedsiębiorstwa od wyniku walki o byt, od wyniku walki konkurencyjnej, którą w przyszłości stoczyć musimy"…„z walki tej wyjdziemy zwycięsko i z czasem nasze leśnictwo zajmie należne mu w Europie miejsce przodujące"; ("Kilka myśli z teorji ekonomiki leśnej" Sylwan R. 50: 1932 nr 6 s. 217-222, nr 7/8 s. 255-266.); Po wojnie stał się piewcą gospodarki socjalistycznej, który cytując dzieła Marksa, Lenina i Miczurina deklarował: "Jak we wszystkich innych działach tak również w leśnictwie okresu kapitalizmu objawiła się zasadnicza charakterystyczna dla tego ustroju sprzeczność. Z jednej strony bezmyślne niszczenie i grabienie zasobów naturalnych, z drugiej strony — niemożność pełnego zwartościowania pozyskanego surowca przez wzgląd na rentowność inwestowanego kapitału. Plan 6-letni rozwoju leśnictwa likwiduje ostatecznie te sprzeczności i tworzy trwałe podstawy harmonijnego rozwoju polskiego leśnictwa"  Leśnictwo w planie 6-letnim klik>

Łąki na terenie wsi Bukowiec

Przedziwnie splątane są ludzkie ścieżki, tworząc niesamowite sieci pozornie przypadkowych węzłów i skrzyżowań. Błądzimy w tym labiryncie dokonując lepszych i gorszych wyborów, akceptując mniejsze zło, kosztem większego dobra, albo po prostu ulegając wygodnictwu. Mozaika wydarzeń,  spotkań, osób, lektur i chwil, chociaż niekiedy przeziera ukrytym znaczeniem, bardziej zakrywa niż odkrywa sens rzeczywistości. W opatrzności i miłosierdziu Bożym można mieć jednak nadzieję, że terapeutyczny komar zdąży nadlecieć przynajmniej na ostatnią chwilę.

Ułomek przydrożnego krzyża między Bukowcem, a Beniową

Do zatrwożonego ojca

ks. Jan Twardowski

Zaufaj mi, mój ojcze, że pod grudą błota

kryje się zawsze na dnie jeszcze gwiazdka złota,

którą nawet niemrawy anioł wydostanie

jak Traugutt, co z iskierek zapalał powstanie,

że spod polskich Voltaire’ów, rodzimej niewiary

skruszone twarze spojrzą. I łzy pełne łaski

spadną jak z Ostrej Bramy cudowne obrazki,

że wszystkie samotności nadęte jak pawie

rzuci mędrzec, by z dzieckiem śmiać się na zabawie.

Nie twórz wielkich dramatów. Nie bój się o ciało,

że zmysłowe, że z gliny lepione zostało,

bo właśnie ludzkie ciało w srogich zawieruchach

niesione jest do Boga przez dobrego ducha

ponad wiatru fontanny, nad sosen organy

w same dłonie Jezusa świecące jak rany,

gdzie kazania nie brzęczą, a tylko wysoko

o czystości nam szepcą baranki obłoków,

a noc księżyc okrywa niby srebrną sarnę

w Magdaleny rozwiane, długie włosy czarne.

Wielkim gniewem się trzęsie twa uczona głowa,

lecz mnie Matka Najświętsza z osłem w stajni schowa.

Sama przyjdzie spowiadać. Uklęknę na ziemi.

Niech patrzy w grzeszną duszę oczami dobrymi.

Pod niebem Boga pełnym, z lotniska diablego

odlatuj – i spokojnie zostaw mnie samego.         

Droga w dolinę potoku Halicz na Bukowcu