Skalniak z alabastru albo ładny gips

Małżonka ma zażyczyła sobie kamieni na skalniak. Ponieważ znudziły mi się szare lokalne piaskowce nie pozostało nic innego jak rozglądnąć się za jakimś ciekawszymi skałkami. Gdzież ich szukać jak nie na skraju Pogórza Karpackiego, gdzie typowy piaskowcowy-łupkowy  flisz wzbogacają bardziej interesujące utwory wapienne idealne do budowy skalniaka. Pisałem już kiedyś o częstszych na Pogórzu wapiennych skałach węglanowych pochodzenia organicznego takich jak margle klik> i rzadszych wapieniach rafowych klik>.

Tym razem los padł na gipsy - skały wapienne siarczanowe, osadzające się nie na skutek obumierania zaopatrzonych w szkieleciki stworzonek, lecz poprzez odparowanie wód morskich. W Polsce największe pokłady tych skał występują między innymi w Sudetach i na Ponidziu. 

Pamiętacie "Nutę z Ponidzia" Wolnej Grupy Bukowina? - "Ponidzie wiosenne, Ponidzie leniwe; prężysz się jak do słońca kot; rozciągnięte na tych polach; lichych lasach, pstrych łozinach; skałkach słońcem rozognionych"

Podobne żółtawe skałki wapienne "słońcem rozognione" spotkać można również w historycznym kamieniołomie w Siedliskach koło Lubeni zwanym "Gipsiarnią". Gips zaczęli tu wydobywać Braniccy już w połowie XVII wieku. Surowiec z tej kopalni wywożono do nieodległego Czudca gdzie był mielony i przerabiany na gipsy dentystyczne i sztukatorskie. Być może skały z Siedlisk trafiały również do młyna w Nowej Wsi Czudeckiej klik>

W obfitym złożu trafiały się również ławice cenniejszej i piękniejszej drobnoziarnistej odmiany gipsu zwanej alabastrem, która używana jest do szlachetniejszych celów takich jak rzeźby czy dekoracje. 

Ja alabastru niestety nie znalazłem (i jak się w końcu okazało gipsu także nie). Stąd też na żoniny skalniak trafiło kilka odłamków bliżej niezidentyfikowanego margla. Alabastrowych i gipsowych skałek trzeba będzie jeszcze poszukać - być może w nieodległej Łopuszce ;-)

Wygląda na to, że złoże gipsu się już wyczerpało a pozostały warstwy piaskowców i margli, eksploatowane do dziś na potrzeby miejscowej ludności. 

O tym, że podłoże na skalniak dla roślin kalcyfilnych się nadaje, miałem okazję się przekonać analizując miejscową florę z takimi przedstawicielami chwastów rędzinowych jak: dymnica pospolita

czy ostróżeczka polna.

Miałem też okazję podziwiać rozległą panoramę z z tego położonego na wierzchowinie (lub jak mówią lokalsi "na dziale") miejsca. Na północ z widokiem na rzeszowskie blokowiska, zaś w kierunku południowym na górki  i paryje jakże miłego Pogórza Dynowskiego.

Dorzucam na koniec zbliżenie przełomu skałki zebranej w Gipsiarni (w wyniku dyskusji z Panem Maciejem Majewskim, któremu serdecznie dziękuje za fachowe uwagi). Skałka wydaje się bardzo niejednorodna "materiałowo". Są wyraźne wyraźnie twardsze utwory, poprzedzielane miększymi wkładkami, dzięki czemu całość jest dość łupliwa i krucha. Bardzo to wszystko pstre - kolory od prawie czarnego, poprzez brunatny, rdzawy i żółty do jasnoszarego. Jakieś warstewki krystaliczne wydają się tam jednak być. W każdym razie próba "ogniowa" nie potwierdziła obecności gipsu.