Odpust w Łopience

Nie dalej jak o milę od węgierskiej granicy, pomiędzy Bukiem, Tyskową a Polankami, leży wieś Łopienka. Wieś ta, ciągnąca się długim brudnym łańcuchem wzdłuż rzeczki Solinki, położona jest między tak wielkiemi górami, że tam zimą i latem słońce o godzinę później wschodzi i o godzinę wcześniej zachodzi. Ziemia nieżyzna, a grunta orne są tak wysoko położone, że nietylko iż nic nie rodzą prócz owsa i jarzyny, ale i ten owies jeszcze częstokroć, nim dojrzeje, już go śnieg zasypie; bo jesień piękna, tam rzadko dotrzyma, a chmury deszczowe, zamieniając się w śnieżne, częstokroć już z końcem września a bardzo często z początkiem października o tamtejsze góry się rozbijają, a mieszkaniec tamtejszy, wstawszy ze snu o świcie i wychyliwszy się oknem ze dworku, nagle ujrzy nad sobą ubielone gór szczyty, wyglądające tak właśnie, jak gdyby głowy muzułmanów w białe owinione zawoje i kiwające się nad górską wiosczyną, jakby nad alkoranem. Mgły osiadłe na gór średnicy i warzące się między sobą jakby dym z lulki puszczony, sprawiają takie omamienie, że cała okolica zdaje się w ustawicznym być ruchu.

Z przyczyny nieurodzajności ziemi, całe gospodarstwo tamtejsze polega głównie na chowie bydła, owiec, kóz i niewielkich koni, któremu to przedsiębierstwu w pas rosnące po górach i dosyć żyzne trawiska niezmiernie służą. Również jaki taki dochód stanowić może drzewo, którego jest pod dostatkiem i wyrabianie różnych artykułów drzewnych, za które sąsiedni Węgrowie, ile że Karpaty z ich strony nie tyle są w drzewo obfite, dobrze płacąc, chętnie kupują. Jednak to wszystko jeszcze niewieleby pomagało, gdyby nie ten punkt ważny, że Łopienka jest miejscem cudownym a parę razy do roku odbywane odpusty, sprowadzając za każdą razą po kilka a nawet po kilkanaście tysięcy ludzi i trwając po dni kilka, sprawiały to, iż propinacya stała bardzo wysoko i dawała właścicielom znaczne w gotowiźnie dochody. Dzisiaj i to już upadło, bo chodzenie po odpustach z upadającą coraz w ludziach religią i pobożnością, wychodzi pomału ze zwyczaju, a Łopienka jak i wszystkie cudowne miejsca, temi laty i w czasie głównego odpustu, zaledwie tysiąc albo dwa tysiące ludzi przyciągnie i to tylko z sąsiedztwa: gdzie to dawniej bywało przypatrzyć się tłumom odpustowego ludu, to mogłeś dojrzeć miru ruskiego kilka tysięcy i Mazurów aż z za Wisłoki i z za Rzeszowa i Szlązaków z za Andrychowa i Żydów od Krakowa i Węgrów od Unghwaru i Szinny, pośród któregoto różnobarwnego kobierca, jakby osobna osnowa, snuli się Cyganie, których, ile że im tam i kraść było najłacniej, i umawiać się z krajowymi złodziejmi, i na pokradzione już rzeczy czynić z nimi zamiany, wielkie na każdym odpuście bywało zbiegowisko.

Tłumy odpustowego ludu w Łopience mieściły się we wsi, która położoną jest pomiędzy bardzo wysokiemu górami i tylko jak wązka wstęga, z chat wieśniaczych spleciona, ciągnie się wzdłuż górskiego potoku, którego obadwa brzegi nie formują nigdzie szerszej jak na kilkadziesiąt sążni równiny. A pomimo to jednak, chociaż lud tam zgromadzony nie miał się gdzie rozszerzyć i ugrupować, przedstawiał on widok bardzo malowniczy.

Więc zaraz pod cerkwią murowaną, która staremi otoczona drzewy wraz z obszernym dziedzińcem i księżemi zabudowaniami stoi na wyniosłym pagórku i ztąd od południa, jakby umyślnie od ręki urobionym tarasem otoczoną się być wydaje, przy wszystkich drogach i ścieżkach porozsiadały się baby przekupki z różnego rodzaju naczyniami, garnkami, rynkami, malowanemi łyżkami, sitkami, skopcami, innym podobnym towarem; dalej Żyd z solą, obsadziwszy się żółtemi solówkami, z których jedne już były próżne i bebechami napchane, a inne jeszcze białemi głowami dość bezczelnie świeciły, bo brzuchy już dawno miały przez szachrajstwo wybrane, wabił chłopów przechodnich, zachwalając im sprawiedliwość miary nad miarę i doskonałość warzonki; dalej młody chłopak od Beskidu, smukły jak sosna i piękny jak statua marmurowa, w długich jasnych włosach, opadających na okrągłe brunatną guńką osłonione ramiona, w małym czarnym okrągłym kapeluszu, w skórzanych do lekkiej nogi przysznurowanych sandałach, stoi nad stosem drewnianych fujarek, na płachcie rozścielonej złożonych i na jednej fujarce smutne przygrywając piosenki i w co najrzewniejsze rozkwilając się tony, wabi chłopców do kupna, którzy nagromadziwszy się koło płachty, ciekawem na niego a łakomem na fujarki rzucając okiem, pochylają się ku nim i rękami je dotykają. Góral gra nieprzerwanie, a echo odbijając się dwukrotnie w dwóch przeciwległych lasach, powtarza każdej zwrotki ostatnie tony, i dodając im z oddalenia pewnego uroku i powagi, pomaga do zachęcenia młodzieży. Trochę dalej nad samym już potokiem porozlegały się różnego rodzaju szatry, namioty i budki, w których czerwoni na twarzach szynkarze i wymowni Żydzi sprzedają gorzałkę i piwo. Przy nich jako nierozerwany przyjaciel gorzałki, szewc, ów pijak koronny, rozłożył sklep z bótami czarnemi i czerwonemi dla niewiast i dziewek. Dalej drugi gorzałczany towarzysz, tytuń, na węgierskiej zrodzony ziemi, przez bakuniarzy wniesiony, rozsypał się na kilkunastu płachtach pokotem i ciemno brunatnemi błyszczący liśćmi, oglądał się na chłopów; zaś w drobniutkie sznurki jakby szafran skrajany, patrzał na szlachtę, dla której był przeznaczony. 

Święcenie wody w potoku na odpust M. Boskiej w Łopience. 1934-1935

Koło tytuniu parobcy i woźnice, poodstępowawszy powozów i koni, koło szewca wieśne baby, dziewki a klucznice, popadie a ekonomowe, koło szynku znów różnego rodzaju chałastra zgromadziwszy się, napełniają powietrze zabijającą wonią potu, trunkowych wyziewów i gwarem, z którego czasem tylko liczba groszy lub złotych, czasem uderzenie dwu rąk na zgodę, czasem krzyk podziwienia słyszeć się daje. Niżej po obudwóch stronach potoku, gęsto kładkami przerzuconego, poustawiano budy drewniane, w których na stołach i deskach na poprzek poukładanych, żydowscy kupcy od Krakowa i Białej z bawełnianemi towarami, z dymkami, suknami i innym łokciowym towarem, Szlązacy z płótnami, obrusami i czynowatemi tkaninami, Węgrzy z bławatami, jedwabiami i olejkami, inni Żydowie z bakalią, z korzeniami i południowym owocem, cukiernicy z cukrami, arakami i przyprawną gorzałką, złotnicy z kielichami cerkiewnemi, pierścionkami, oprawami do karabel, szpinkami, czapnicy i kuśnierze z rogatywkami, bobrowemi czapkami dla księży a lisiemi dla ekonomów, z odnowami do futer i całemi baranami, rozciągnęli się długim podwójnym szeregiem, a mieszcząc pomiędzy sobą małe kramiki z nićmi, igłami, guzikami i innem błyszczącem rupieciem, ostatniego kresu wioski sięgają, na którym nad tymże samym potokiem, tylko w cokolwiek obszerniejszem miejscu, bieleje maleńki dwór pod lipami.

Pomiędzy te budy i sklepy, to w tę to w ową stronę się kręcąc, ciągną tłumy różnego ludu. Więc tutaj baby wieśne, zajadając z dwóch rąk raz chleba owsianego a raz pszennej bułki świeżo co kupionej, idą i stają przed rozmaitemi budami, bawiąc jaskrawością kolorów zadziwione swe oko, do szarych, zielonych i czarnych tylko przyzwyczajone. Dalej Słowak węgierski, w krótkiej po biodra a na czarno zatłuszczonej koszuli, w kapeluszu z szeroką kanią i piórkiem za przepaską, idzie brat za brat z naszemi chłopami i rozpowiada im dziwy o urodzajności swej ziemi, a lubo on innym a oni innym mawiają dialektem i nigdy się nie uczyli gramatyk, rozumieją się dobrze. Dalej opalony przy polnych robotach podstarości w krótkim szaraczkowym kubraku na żupan płócienny przywdzianym, w kapeluszu słomianym na głowie a w ręku z nahajką, owem odwiecznym berłem podstarościńskiej godności, wali krokiem szerokim trzymając paki sprawunków pod pachą, i szuka po swój zaczmielonej głowie, zali jeszcze czego nie zapomniał, przypomina sobie i obejrzawszy się, leci jeszcze po nowy sprawunek, bo wie dobrze, że przyjechawszy bez niego nie trudno by mu się było spotkać z garnkiem lub pięścią swojej magnifiki. Obok chłopi szachrują z Cyganami o twarzach miedzianych, a przedmiotem ich szachrajstwa zapewne żelazo, najkosztowniejsza i najłakomsza rzecz dla kmiecia i zagrodnika, o czem wiedzą Cyganie i dla tego prócz złodziejmi, wszyscy są kowalami.

Przed kramikiem chłop stoi, z Zachoczewia rodem lub z Balogroda, i trzymając nadkrojoną bułkę chleba pod pachą, igły wybiera u Żyda, a co Żyd się odwróci, to on prędko igłę wepchnie do chleba i nim wybrał trzy igły, to z piętnaście ich ukradł; obok stoi baba w granatowym inderaku i butach czerwonych i śmieje się do rozpuku. Dalej kupa chłopów bije się po nad wodą, jak zwyczajnie z Rusinami Mazury, a co którego zbiją, to go rzucą do wody, aby się otrzeźwił i krew zatamował. Obok wziąwszy się pod pachy dwóch młodzieńców szlacheckich, pokręcają wąsików i poprawiają czapeczek, a rzucając pożądliwemi oczyma za wysmukłą mołodycą, śledzą się wzajem, jednak niby obojętnie przypatrując się bójce, mówią razem: Nie masz prażniku bez wyćwiku. Za nimi Żydy stoją i odbieżawszy handlu, ciekawie patrzą na tę sarabandę, ciesząc się z tego, że się krew katolicka leje bez nadziei odwetu lub bassarunku.

Siwy szlachcic zgarbiony, w popielatym kontuszu i białej rogatywce, sunie bokiem opierając się na trzcinie o gałce złoconej, a tuż przy nim ale w tył o pół kroku pleban ritus graeci, i mówi coś do szlachcica z uszanowaniem, bo za nimi pachołek garbi się pod lamami i jedwabiami, które szlachcic zakupił na ornaty do zakrystyi cerkiewnej jako votum, które uczynił w czasie swej niedawnej choroby. Aliści niebawem zastępują szlachcicowi drogę dwie asińdźki po szlachecku ubrane, jedna z nich jest to klucznica, druga panna służebna jejmości; obie kłaniają się jegomości do kolan i proszą pokornie, aby był łaskaw zasilić ich pieniędzmi, bo się wyekspensowały a jeszcze mają sprawunki. Jegomość krzywi się na to, wymyślając: asińdźki się dajecie okpiewać, asińdźki się nie targujecie, wszakże w domu już dałem wam cztery dukaty, —ale nakoniec staje i podczas kiedy asińdźki się skarżą na niepraktykowaną drożyznę, dobywa z hajdawerów skórzanej kaletki i daje jeszcze dwa złote czerwone. Jegomość obraca się i idzie dalej a asińdźki oglądając się za nim i misternie się uśmiechając, biegą po nowe wstążeczki.

Na pniu powalonym i jednym końcem maczającym się w bystrym potoku, w lisiej czapce, choć w lecie, i w szaraczkowym kubraku siedzi leśniczy, a pobereżnik stoi przy nim i trzyma pęk lisich i zajęczych skórek, które dwaj żydkowie, stojący przy nim oglądają, przyganiają im to włos krótki, to barwę niepiękną, to plisze, jednak godzą, kupują i rachując pieniądze na dłoń myśliwego, rzetelnie płacą.

Dalej Cygan z niedźwiedziem, na łańcuchu trzymanym i na dwóch łapach idącym, posuwa się pomału przygrywając piskliwym głosem na popękanej piszczałce, do której-to muzyki opalona i w brudne płachty owinięta Cyganka w takt wybija na małym bębenku. Hurma dzieci pyzatych biegnie za niedźwiedziem niecierpliwiąc się na tę chwilę, w której zacznie tańcować; mołodyce suną za cyganką z nieśmiałością i zdala, bo ona w interaktach komedyi przecudowne rzeczy powiada, zgadując zarówno przeszłość rumieniącą twarze mołodyc, jako i przyszłość podnoszącą ich serca jakąś słodką nadzieją, Dalej jeszcze za niemi stoi dzierżawczyni dwóch wiosek z dwiema rumianemi córkami, a podczas kiedy córeczki zagapiają się za niedźwiedziem, mamunia im perswaduje: że nie przystoi córkom szlacheckim oglądać się za tak pospolitą komedyą, wyprawianą przez dzikie bestyje i Cygany.

Pomiędzy to wszystko snuje się lud różnych ubiorów i różnego rodzaju; snują się także jeszcze olejkarze węgierscy z drewnianemi pudłami na pasach skórzanych zawieszonemi na sobie, a napełnionemi różnej wielkości flaszeczkami, - snują się szarlatani dziwacznie poubierani i kazawszy swoim chłopcom ciągnąć za sobą wózek napakowany z czubem, z którego - to pakunku wyglądają rozmaite słoje, słoiki i jaszczyki, wywołują w głos dobroć i skuteczność swoich dryakwi i spirytusów na różne choroby i dolegliwości, - snują się także pielgrzymi, z miejsc dalekich powracający, pustelnicy z eremów swoich na miejsce odpustu przybyli, dziadowie i żebracy różnego wieku, którzy to idąc o kulach, to czołgając się po ziemi, to przysiadając na wynioślejszych miejscach, pokazują przechodzącym swoje członki opuchłe lub skaleczałe i wrzaskliwym jękiem starają się zwrócić na siebie ich uwagę. A podczas kiedy na górach po obu stronach wioski widać jakby rozsiane kupki spoczywających pod namiotami lub pod drzewami, i podczas gdy wąskiemi drożynami i ścieżkami z gór się spuszczającemi, wysnuwają się jeszcze całe wstęgi nowo przybywających podróżnych: to nad doliną wznosi się gwar tak mocny i tak pomieszany, że słuchającemu go z oddalenia, musi przyjść na myśl dawna powieść o pomieszaniu języków w Babelu.

Kiedyśmy przeszli przez te wszystkie tłumy tam i napowrót, to jest od cerkwi aż do dworu pod lipami i nazad do cerkwi, a przeprowadzał mnie ojciec pomału, iżbym się wszystkiemu dobrze przypatrzył, przystanęliśmy trochę pod cerkwią, a ojciec spojrzawszy na zegarek, rzekł do mnie:

— Widziałeś już wszystko, chodźmyż się teraz - pomodlić.

To mówiąc poczęliśmy się dalej przeciskać przez tłumy, wspinając się szeroką lecz stromą drogą prowadzącą do cerkwi. Tam znowu przypatrywałem się ciekawie różnym mijającym nas ludziom, jednakże nagle muzyka jakaś doleciała nas z poza pleców; obejrzałem się i ujrzałem dziwnych dwóch ludzi, których postać, lubo nas prędko minęli, jednak tak dobrze pamiętam, jakbym ich wczoraj dopiero był widział.

Owoż jednym z nich był to szlachcic więcej jak mierny wzrostem, wtenczas około pięćdziesiąt lat w wieku, twarz miał bladą i jakby nabrzękłą, oczy błękitne, włos jasny, ale w brodzie, którą miał drugą do pasa, gęsto już siwe przebijały się włosy. Mąż ten miał na sobie kontusz jasno orzechowego koloru, pod nim żupan karmazynowy i z resztą wszystko jak inni, tylko to była dziwna, że po wierzchu kontusza, na czarnej wstążce zawieszony na szyi niósł dosyć duży krzyżyk z kości słoniowej, który trzymał w rękach, a przy boku miasto szabli lub karabeli, miał miecz prosty, szeroki na trzy palce i tak długi, że podczas gdy koniec jego sięgał prawie do ziemi, to rękojeść była powyżej pasa. Wszakże to była jeszcze dziwniejsza, że tuż za nim o jeden krok tylko szedł Kozak pięknie z ukraińska ubrany, z sełedcem na głowie i tak długiemi wąsami, że mu aż na piersi spadały; który mając na szerokim rzemiennym pasie przez plecy zawieszony teorban, szedł i grał na nim. I tak pan szedł pomału naprzód, Kozak grający za nim, i obadwa nie oglądając się na nic ni na nikogo, przeszli koło nas i zniknęli gdzieś w tłumie.

Widząc to, rzekłem do ojca:

-Ojcze mój, jaki to mąż jest ten, który z muzyką chodzi po odpuście?

-Ten mąż jest szalony; — odpowiedział mi ojciec.

-Czemuż szalony?— pytałem znowu, — wżdy on nie czyni żadnego szaleństwa. — A ojciec na to:

-Pan Bóg mu dał takie szaleństwo, że nic ludziom nie szkodzi.

Ale żem to już był ciekawy wszystkiego, pytałem dalej:

-Jakżeż on się nazywa i za co oszalał?

-Ba,—rzeknie ojciec, — Waść by zaraz chciał wszystko wiedzieć. Ja bo sam nie wiele wiem o nim, bo nie dawno przybył w te strony i z nikim nie żyje. Słyszałem tylko, że się zwie Kitajgrodzki, pieczętuje się herbem Grzymała, był niegdyś żołnierzem, sługiwał wiele po wojnach, był potem rotmistrzem, potem starostą niegrodowym a potem oszalał. Ubiegłej zimy, jak powiadają, dlatego, aby spokojne znaleźć w górach schronienie, przyjechał do Pana Tomasza Giebułtowskiego, sędziego ziemskiego przemyskiego, od niego wieś Tyskowę zakupił i tam samotnie siedzi.

-A wżdy to ta Tyskowa, przez którą my tu jechali?

-Ta sama, —rzekł ojciec, — jak zechcesz, to do niego wstąpimy, ale teraz chodź do kościoła.

Głęboko zamyślony o onym szlachcicu, który i miecz tak olbrzymi nosi przy boku i grać sobie wciąż każe Kozakowi, rad nie rad iść musiałem za ojcem.

Na dziedzińcu cerkiewnym znowu inne zajęły mnie rzeczy. A to najpierw ów wielki tłum ludzi, jednych wchodzących na nabożeństwo a drugich już wychodzących, dalej innych pełzających na kolanach na około kościoła, innych leżących krzyżem na środku drogi i proszących jęczącym głosem, iżby po nich deptano. Pod staremi drzewami, otaczającemi dom Boży, o kilka kroków jeden od drugiego, siedzieli księża spowiednicy i mając każdy przed sobą stoliczek drewniany, na który odchodzący od spowiedzi po groszu rzucali, w jednej ręce trzymając stułę i zasłaniając nią usta spowiadających się, drugą ręką naciskających się odganiali.

W końcu dziedzińca cokolwiek większy tłum ludzi ścisnął się mocniej i stanął kołem. W tem kole leżał człowiek na ziemi i jęcząc przeraźliwie wił się na różne sposoby; nad nim stał kapłan świecki czy zakonnik jakiś z kropidłem, kropił co chwila leżącego na ziemi i wymawiał przytem jakieś niezrozumiane słowa. Im więcej ksiądz kropił, tem głośniej i niezrozumialej krzyczał i tem boleśniej wił się ów leżący na ziemi, a gdy mnie to zadziwiło i zapytałem: co-by to było? odpowiedział mnie ojciec: że leżący na ziemi jest to człowiek opętany od diabła, a kropiący ksiądz, egzorcysta.

Przed drzwiami cerkwi po obudwóch stronach stały dwa wielkie stoły, za któremi siedzieli dwaj wikaryuszowie i z pomocą kilku diaków czy innych sługusów, odbierali od naciskających się do nich pobożnych, różne na mszę świętą ofiary. Lud cisnął się do nich z taką gwałtownością, że się aż wywracali niektórzy i suknie darli na sobie, a który się docisnął, rzucał prędko co miał, czy kilka groszy, czy kawał płótna, czy chleba kilka bochenków, czy masła osełkę, co służalec odbierał, księdzu zaś powiadał swoje nazwisko i intencyą, co znowu ksiądz do rejestru zaciągał. Lubo to jeszcze wtenczas było blizko trzy godzin do południa, za każdym stołem wielkie już kupy leżały tych ofiar a spore skrzynki niemal już napełnione były pieniędzmi; do czego i my atrybując, przystąpiliśmy także do jednego z tych stołów i ofiarowaliśmy każdy z nas po dukacie na mszę świętą, powiadając: za pomordowane dusze na Ukrainie.

Tego pobożnego aktu dopełniwszy, szliśmy do cerkwi. Ale ścisk wchodzących i wychodzących był tak gęsty, a drzwi wchodowe tak wąskie, że ani podobieństwa nie było się choć do drzwi docisnąć. Rzucaliśmy się w tę stronę i w ową, i niby to przez uszanowanie wszędzie rum nam czyniono zrazu, ale ledwieśmy którędy dali krok lub dwa kroki, zawsze tak mocna fala uderzała z wewnątrz kościoła, żeśmy się cofać musieli aż na środek dziedzińca. Straciwszy tedy nadzieję wejścia i nie chcąc dalej sukien naszych narażać na poplamienie lub zdarcie a boków na obszturganie, odstąpiliśmy od kościoła a ojciec rzecze do mnie:

- Nie masz sposobu. Jest to jedno miejsce , gdzie tałałajstwo równem jest urodzonym, jakoż trzeba mu przyznać, że umie tej równości używać. Zmówmy pacierz choć na dziedzińcu, po pacierzu nawidźmy pana Strzeleckiego, a może z nim potem, jako mającym jurisdykcyą in loco, dociśniemy się choć na summę lub na kazanie.

I tak się stało. Przed obrazem Matki Najświętszej, wystawionym pod drzewem w dziedzińcu, uklęknąwszy, odmówiliśmy pacierz a ofiarowawszy serca nasze za oną krew niewinnie wylaną przez hajdamaków, szliśmy do dworu w gościnę.

Wieś Łopienka, lubo tak mała i nie intratna, podzieloną była onego czasu na dwie prawie równające się części , miała więc oczewiście dwa dwory. W jednym z nich na samym końcu wsi położonym i dla lip starych, które w jego dziedzińcu stały, nazywającym się pod Lipami, mieszkał imć pan Maciej Strzelecki, herbu Jastrzębiec, niegdy Wojski Sanocki, i natenczas jeszcze tego tytułu używający, ale dla słabości zdrowia i bardzo podeszłego wieku, od lat kilkunastu już urząd ów zdawszy na nowo obranego pana Antoniego Walawskiego, nie funkcyonujący. Pan Maciej Strzelecki onego czasu, o którym mowa, miał już lat blizko dziewięćdziesiąt a może i z górą, dawniej wiele sługiwał w wojsku, był namiestnikiem chorągwi pancernej, w której służył z jw. Hetmanem Stanisławem Rzewuskim, był potem posłem na onym sejmie Grodzieńskim w roku 1718, na którym ziemstwo odmówiło przyjęcia przysięgi Piotrkowskiemu, dla tego że był dysydent, był potem członkiem jakiejś komisyi w Toruniu, gdy tam w roku 1724 tamtejszego burmistrza i dziewięć innych osób, za krwawy tumult uczyniony w mieście, w skutek wyroku sejmu i sądów zadwornych na gardle skazano, i tak natyrawszy się dosyć po różnych służbach, nakoniec wrócił na swoją zagrodę, ożenił się z Krajewską, podczaszanką halicką , a gdy ta umarła, z Nowosielecką, sierotą po komorniku sanockim pozostałą , i z temi obydwiema żonami miał jedenastu synów i trzy córki. Za kogo te córki powychodziły, nie utrzymało mi się do dziś dnia w pamięci; synów atoli znałem sam prawie wszystkich, o nich mogę opowiedzieć tę na dzisiejsze czasy rzecz dziwną: że lubo ich ojciec nie miał tylko połowę górskiej wiosczyny, a tylko po Krajewskiej wziął był cokolwiek, po Nowosieleckiej zaś prócz inwentarzów i sprzętów nic zgoła, jednak wszystkich tych synów wychował tak pięknie i przyzwoicie, że nie mówię już między szlachtą sąsiedzką, ale nawet kiedy który z nich prezentował się na wielkich pokojach jw. wojewody wołyńskiego, albo w pałacu jw. Malickiego, kasztelana sanockiego w Uchercach, to pomiędzy rozumem i przyzwoitością synów bogatej szlachty z za Sanoka i dalej, a tymi chudymi pachołkami, wychowanymi na owsie, nikt najmniejszej nie znachodził różnicy; — chyba żeby to aż ważyć złoto u pasa, albo liczyć kamienie u rękojęści, na czem jednak nakoniec nikomu nie zależało. Starsi nawet z tych synów, ile że to jeszcze czasy były po temu i o pewny kawałek chleba nie tak trudno było w Rzeczypospolitej, dobrze sobie poczynali i dobrze pokończyli: bo jeden z nich a to najstarszy był skarbnikiem gostyńskim i ożeniwszy się bogato , bo z panną Salomeą Koniecką, córką pana Józefa Konieckiego, Miecznika Łukowskiego, trzymał, dzierżawą klucz seredeński i był jednym z najzamożniejszych jw. wojewody dzierżawców; drugi był plenipotentem jw. Mniszcha w państwie dukielskiem i kupił sobie potem wieś koło Kalwaryi Pacławskiej; trzeci był marszałkiem na dworze jw. Potockiego, starosty halickiego; czwarty znowu gdzie indziej dobrego kawałka chleba się dochrapał; ale co siedmiu albo-li sześciu najmłodszych, których już znałem najlepiej, bo z nimi późniejszemi czasy niejednokrotnie służyłem , ci lubo szczęśliwie poczęli, jednak ze zmieniającą się dla nas fortuną, różnych już doznawali losów i rozproszywszy się wreście po różnych legionach, wszyscy wyginęli bez wieści : a ich prochy i kości gorący wichr gdzieś rozwiał po wyspach zamorskich.

Był atoli dwór drugi w samym środku tej wioski. Na tym dworze siedział także Strzelecki, także herbu Jastrzębiec, ale pokrewieństwo jego z tamtymi było takie, że ojciec jego nieboszczyk był panu Maciejowi stryjecznym. Temu zaś, który był młody i nie więcej jak trzydzieści lat w wieku, Michał było na imię. Pan Michał w stosunku do tamtych braci swoich był bardzo bogatym. Oprócz bowiem połowy Łopienki wieś Słochinia, pomiędzy Chyrowem a Felsztynem położona, należała do niego.

Dwór ten, w samym wsi środku stojący, był to domek niewielki, drewniany, otynkowany i obielony, gontem podbity, mocnym parkanem otoczony, bokiem obrócony do Onego potoku, który środkiem wsi płynął. Z jednej strony miał przed sobą dziedziniec, czysto żwirem wysypany i wielkimi okolony drzewami, z drugiej zaś mały warzywny ogródek, który końcem swym opierał się aż o sąsiednią chałupę.

źródło tekstu: Mąż szalony - Zygmunt Kaczkowski