Słonne - A jeźli sól zwietrzeje, czem solona będzie?

Słonne to wioska z jedną z najbardziej "słonych nazw" na Pogórzu. Istotnie zgodnie z encyklopedycznym opisem ze Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Słone wieś nad Sanem w powiecie brzozowskim, parafia rzymsko-katolicka i urząd pocztowy w Dubiecku (odl. 7 km.), parafia grecko-katolicka w Ruskiej Wsi. Na obszarze wsi jest źródło słone, przy którym dawniej była warzelnia soli. Po jej zniesieniu woda nie przynosi użytku, gdyż straż finansowa nic pozwala mieszkańcom nawet bydła poić przy źródle. Wieś ma 210 mieszkańców (180 rz.-kat., 30 gr.-kat.). Większy obszar zdawna był własnością Krasickich. 

Trudno odgadnąć z jakich źródeł korzystał autor słownikowego hasła z 1889 roku klik> faktem jest, że inwentaryzacja pergenowska wykonana wiek wcześniej nie wykazała w tym miejscu istnienia żupy, a jedynie obecność słonego źródła. Czyli istnienie i zamknięcie żupy musiało mieć miejsce jeszcze w czasach przedrozbiorowych. 

Brak jest danych o tym jak długo funkcjonowała warzelnia i co mogło być powodem jej kasacji, być może malejąca wydajność, czy też wysłodzenie słonego źródła. Jego istnienie odnotowano jeszcze  na początku XX wieku w Atlasie Geologicznym Galicji. Czy dotrwało do tej pory? Atlas wskazuje lokalizację na tyle dokładanie, że warto pokusić się o wizję terenową, chociaż w tej części Słonnego, źródeł i źródełek nie brakuje.

Jak zbadać czy sól nie zwietrzała, albo inaczej czy źródło zachowało podwyższoną zawartość NaCl? Teoretycznie nasz zmysł smaku jest precyzyjnym instrumentem, gdyż pozwala ocenić bardzo niewielkie zasolenie, już  około 500 mg w decymetrze sześciennym  (mniej więcej szczypta soli w litrze). 

Wygląd i zapach niektórych wysięków nie zachęca jednak do szczegółowych analiz organoleptycznych z tego względu posłużymy się przyrządem elektronicznym badającym zasolenie dzięki pomiarowi przewodności elektrolitycznej.

Pierwszy z serii pomiarów w miejscu starej studni, która wyglądała na nieużytkowaną czyżby z powodu zasolenia?

Pomiar wskazuje istotnie nieco wyższą zawartość jonów odpowiadającą 184 mg NaCl na dm³ przy temperaturze 3℃, co jest wartością daleką od wrażliwości ludzkiego języka na zasolenie. Należy jednak wziąć pod uwagę, że stężenie soli wzrasta wraz z głębokością, a w okresach posusznych przy niskim poziomie wody w studni, mogła ona wykazywać słonawy smak.

Dla ciekawości kontrola wody z topniejącego śniegu, który ma praktycznie zerową zawartość związków chemicznych.

Na niewielkiej przestrzeni wskazywanej przez archiwalną mapę, kontrola zasolenia wody w kilkunastu punktach, w okolicznościach nieśmiałego przedwiośnia.

Nigdzie jednak nie udało się stwierdzić wyższego poziomu zmineralizowania niż w przypadku pierwszego pomiaru. 

Wyżej ulokowane jest kilka nowszych ujęć wody dostarczających wodę do wioski. Czy zbudowano je dlatego, aby uzyskać lepsze ciśnienie, czy też stara studnia okresowo stawała się zbyt słona nie wiem.

O ile przedwiośnie jest dobrą porą na poszukiwanie różnych artefaktów z uwagi na brak roślinności, o tyle obfitość jałowej wody z topniejącego śniegu zaciemnia badania chemizmu źródeł, tak więc mogę jedynie stwierdzić, że nie udało mi się potwierdzić obecności źródła z wodą słonawą (3-10 g/dm³), czy nawet półsłodką (1-3 g/dm³).

A może warto by też sprawdzić teren sąsiedniej Sielnicy, gdyż przecież jej nazwa również od soli się wywodzi?

Dobrać jest sól: ale jeźli sól niesłona będzie, czemże ją osolicie? Miejcież w sobie sól, a pokój miejcie między sobą. Marc. 9, 50.