Sianki - gdzie nie bywał Marszałek Piłsudski?

źródło: https://fotopolska.eu

Spędziłem niegdyś sporo czasu na kwerendzie dotyczącej obecności Marszałka Józefa Piłsudskiego w Siankach, szeroko opisywanej w Internecie i nieco mniej obficie w przewodnikach turystycznych. Wszak 100 lecie niepodległości to godna okazja, aby uczcić pobyt tak godnej osoby w Bieszczadach. Niestety niewiele udało mi się ustalić. Po raz pierwszy ogólnikowa wzmianka, że Marszałek spędzał wakacje w Siankach ukazała się w popularnej publikacji „Worek Bieszczadzki” w 1993 roku - tutaj internetowa wersja tego wydawnictwa klik>.  

Szersza notka o wycieczce Józefa Piłsudskiego na Opołonek, wraz z uczniami dwóch miejscowych szkół pod koniec lat dwudziestych XX wieku, pojawia się w 1995 roku w publikacji popularnonaukowej - “Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy. Część I gmina Lutowiska” (strony 308 i 312). Jej źródłem jest wywiad terenowy z Wasylem Hładyszem mieszkańcem przedwojennych i powojennych Sianek (najprawdopodobniej krewnym babci Kasi klik>). Informacja ze Słownika była później rozpowszechniana w różnych popularnych przewodnikach i w sieci Internet. Przy okazji rozrastała się o szczegóły, na podobieństwo śniegowej kuli tworząc swoisty "mit turystyczny", budowany wokół jednej niezweryfikowanej relacji ustnej. Kolejne publikacje w dodawały różne dodatkowe informacje, których nie było w relacji pierwotnej jak np.: udział w wycieczce córek Marszałka, wizytację miejscowego posterunku Straży Granicznej. Doprecyzowano też przy okazji czas wydarzenia podając zresztą różne daty roczne - najczęściej rok 1929, rzadziej 1928, a nawet spotkałem rok 1931.

Przy tak niejednoznacznych danych, szukanie przypomina próbę odnalezienia igły w stogu siana, tyle że tu nie chodziło przecież o byle kogo. Fakty z życia tak wielkiej osobistości były zwykle skrupulatnie odnotowywane w różnych gazetach ogólnopolskich i lokalnych, a nawet w odrębnych publikacjach (np. „Józef Piłsudski we Lwowie”, autorstwa Zygmunta Zygmuntowicza klik>). Nawet jeśli wycieczka miała charakter nieoficjalny to myślę, że jakiś ślad w prasie by pozostał. Niestety do dziś nie udało się odnaleźć żadnych danych na temat wizyty Marszałka w Siankach w ówczesnych gazetach dostępnych w bibliotekach cyfrowych czy innych wiarygodnych źródłach.

Skała Dobosza na Opołonku - wizyty Marszałka Piłsudskiego w tym miejscu nie udało się potwierdzić w źródłach

Przy okazji moich poszukiwań trafiłem jednak na ciekawe materiały drukowane (gazety polskie) i filmowe (kroniki węgierskie) dotyczące wydarzeń jakie miały miejsce na Przełęczy Użockiej wiosną 1939 roku w związku z zajęciem Rusi Zakarpackiej przez Węgry. W materiałach tych nieżyjący już wówczas Marszałek Józef Piłsudski kilkukrotnie się pojawia, jeśli nie ciałem to przynajmniej duchem. 

Zbratanie wojsk polskich i węgierskich (20.III.1939 artykuł z Gazety Lwowskiej klik>)

Sianki 20. 3. (PAT.) Uroczystość powitania armii węgierskiej przez oddziały wojsk polskich i ludność miało charakter bardzo serdeczny. Na punkcie przejściowym Sianki-Użok, ze strony polskiej zebrały się tłumy publiczności. Przybył batalion honorowy piechoty oraz narciarski oddział strzelców podhalańskich w białych kombinezonach i pluton kawalerii. 

O godz. 15 przyjechał na punkt graniczny gen. Wacław Scavola-Wieczokiewicz, dowódca O. K. 10 w Przemyślu i odebrał raport od kpt. Malinowskiego. Orkiestra odegrała marsza generalskiego. Po pewnym czasie zaczęły nadciągać grupy oficerów węgierskich. 

Węgierska kompania cyklistów i przybyła za nią kompania piechoty ustawiły się w dwuszeregu naprzeciw batalionu polskiego. Na stację zajechał pociąg węgierski, z którego wysiedli oficerowie.

Wiadukt na trasie z Użoka do Sianek

Sianki 20. 3. (PAT.) O godzinie 15 przybywa pociąg w Ungwaru, którym przyjeżdża generał-major Ferencz Szombathely w otoczeniu licznych oficerów, przedstawicieli społeczeństwa węgierskiego, kombatantów, ekipy dziennikarskiej, filmowej i radiowej. Tymczasem przybyłe szosą wojsko przy dźwiękach hymnu węgierskiego ustawia się wzdłuż drogi na przeciwko oddziałów polskich. Do generała węgierskiego podchodzi  gen. Wieczorkiewicz i wymienia z nim serdeczny uścisk dłoni. Orkiestra gra hymn polski, a oddziały prezentują broń. Obaj generałowie ze świtą przechodzą przed frontem wojsk.

źródło: https://fotopolska.eu

Gen. Wieczorkiewicz w krótkich żołnierskich słowach oświadcza, że chociaż odwieczna braterska współpraca między obu narodami ulegała przerwom, to jednak nici braterskich uczuć łączyły je zawsze. Rycerskie tradycje są najlepszą podstawą do budowania przyjaźni i zgody. 

Gen. Szombathely w języku węgierskim oświadczył co następuje: "Z największą radością ujrzeliśmy się znów po 20 latach na tym historycznym miejscu i cieszymy się bardzo, że jesteśmy obecnie sąsiadami znakomitego narodu polskiego. Spodziewam się, że to sąsiedztwo trwać będzie po wsze czasy i będziemy żyli obok siebie, jak najlepsi przyjaciele i towarzysze. Proszę Boga, by pozwolił żyć długo bohaterskiemu narodowi polskiemu i węgierskiemu i proszę swych kolegów o wzniesienie ze mną okrzyku: ,,Niech żyje naród polski”.
Obaj generałowie serdecznie się uściskali, a orkiestra odegrała hymny obu państw, po czym imieniem kombatantów węgierskich przemawiał dr Janos Jaoz-Froid. Nastąpiło zbratanie się wojsk obu państw. Oficerowie polscy wymienili z węgierskimi uściski dłoni, a do żołnierzy węgierskich przemówił podchorąży z Legii Akademickiej Pełczyński; odpowiedział mu zaś żołnierz węgierski. Obaj ucałowali się serdecznie. Oficerowie węgierscy z gen. Szombathely i pik Szaszem na zaproszenie gen. Wieczorkiewicza udali się do Domu Ligi Popierania Turystyki w Siankach i tu w sali reprezentacyjnej zebrali się wokół popiersia Marszałka Piłsudskiego. Gen. Wieczorkiewicz wygłosił przemówienie, ofiarując armii węgierskiej w dniu imienin Marszałka Piłsudskiego rzeźbę, przestawiającą popiersie Wskrzesiciela Polski.

Zbratanie kombatantów węgierskich i polskich (16.IV.1939 artykuł z gazety Naród i Wojsko klik>)

Ku węgierskim towarzyszom broni rwało się od dawna serce nasze. Przemawiało wszystko za tym , że powinniśmy nawiązać ze sobą jak najściślejsze węzły: tysiącletnia przyjaźń obu narodów , wspólnie przelana krew w powstaniach narodowych Polski i Węgier, wreszcie jak najlepsze koleżeństwo w Legionach Polskich, do których wstąpiło kilkuset Węgrów - ochotników. Jak długo istniał tylko sam Fidac (Federacja Międzysojusznicza Byłych Kombatantów), nie można w nim było spotkać się z kombatantami węgierskimi, którzy podczas wojny światowej walczyli po stronie państw centralnych, jako obywatele Austro-Węgier.

Tylko piszący te słowa miał honor zetknąć się z „frontharcos‘ami“ (węgierskimi żołnierzami frontowymi) w ich kraju przy sposobności wycieczki prasowej na jesieni 1935 roku, a odznaka Związku kombatantów węgierskich, otrzymana z rąk prezesa tego związku feldmarszałka hr. Takach-Tolvay‘a, należy do najmilszych jego pamiątek. 

Gdy zaś powstał CIP (Comité International Permanent des Anciens Combattants), do którego należeć mogły państwa z obu stron dawnej linii bojowej, gdy Węgrzy wstąpili do tej międzynarodowej (już nie tylko międzysojuszniczej) - od razu między naszym i reprezentantami w CIP-ie a przedstawicielami Węgier nastąpiło zbliżenie i padły zapowiedzi wzajemnych odwiedzin. 

Zanim one nastąpiły, przyszedł fakt, który od razu sprawę rozstrzygnął: uzyskanie wspólnej granicy węgiersko-polskiej. Teraz już można było urządzić nawet manifestację zbratania polskich i węgierskich kombatantów i taka właśnie uroczystość — jedna na tysiąc lat — odbyła się w niedzielę dn. 16 kwietnia br. 

Na zaproszenie J. E. hr. Takach-Tolvay‘a Federacja PZOO wysłała na Przełęcz Użocką specjalną delegację, w której skład wchodzili z Warszawy: 

1. Pułk. s. s. Skorobohaty-Jakubowski, urzędujący wiceprezes Federacji i członek komendy naczelnej Związku Legionistów Polskich; 

2. Mjr. s. s. Ludyga-Laskowski, sekretarz generalny Federacji; 

3. Mjr. s. s. Dunin-Wąsowicz, referent prasowy Federacji i redaktor „Narodu i Wojska"; 

4. Por. rez. M. Berger, sekretarz generalny Związku Oficerów Rez. i zastępca sekretarza gener. Federacji; 

oraz ze Lwowa: 

5. Mjr. rez. Wł. Krynicki, wiceprezes Zarządu Wojewódzkiej Federacji i wiceprezes Zarządu Okręgu ZOR.; 

6. Por. rez. d r J. Lubaczewski, zajmujący te same stanowiska, co mjr. Krynicki; 

7. Por. rez. J.Mysłakowski, przedstawiciel Zarządu Okręgu Lwowskiego Zw. Legionistów Polskich. 

Delegacja ta powitana została na polskiej stacji granicznej w Siankach przez dowódcę stacjonowanej tam kompanii górskiej kpt. Prusa na czele oficerów i dowódcę oddziału KOP-u kpt. Piątkowskiego. 

Spotkanie z kombatantami węgierskimi miało nastąpić w Użoku tam, gdzie się schodzą obie nasze ziemie u stóp cmentarzyka wojennego, założonego na pobojowisku z czasów wielkiej wojny.
Że zawzięty musiał być ten bój o Użok, świadczy cyfra pogrzebanych tam w roku 1914 bohaterów . Na cmentarzyku użockim spoczywają — jak głosi trójjęzyczna tablica na pomniku po rosyjsku, czesku i węgiersku wypisana — 6 oficerów rosyjskich i 6 austriackich, oraz 351 żołnierzy obu tych państw. Pomnik ten w znieśli Czesi w roku 1934 w 20-tą rocznicę bitwy i na 20-lecie cmentarzyka, zbudowanego przez wojska rosyjskie. 

Od wczesnego ranka zaczęły tam napływać Polacy, Węgrzy, Rusini, pragnący uczestniczyć w uroczystości naszego zbratania. Jakby na ten dzień zniesiona została granica — przesączały przez nią długie szeregi ludzi z Sianek, zbiegła się miejscowa ludność karpato -ruska, nadjeżdżały samochodami od strony węgierskiej ich delegacje i auta ciężarowe z oddziałam i kombatantów węgierskich. Polska wystawiła kompanię górską i oddział KOP-u. 

Przyjechał też z Ungwaru konsul polski p. Szczeniowski. Prezes kombatantów węgierskich hr. Takach-Tolvay nie mógł przybyć sam z powodu choroby, zastępował go wiceprezes tej organizacji, obersuperior polowy ks. Mandoky, staruszek 80-letni w randze pułkownika, czynny jeszcze w Związku, jako naczelny kapelan. Podlega jemu całe duchowieństwo związkowe, złożone z 40 byłych księży wojskowych, należących obecnie do „frontharcos". Księdzu Mandoky‘mu towarzyszyli dwaj inni wiceprezesi związku, przybyli specjalnie z Budapesztu na czele innych delegatów. Przywieźli oni ze sobą sztandar związkowy i zmobilizowali przeszło 20 pocztów sztandarowych swego związku z całego kraju , w raz z orkiestrą kombatancką. 

Tu dla orientacji dodać należy, że Związek węgierskich żołnierzy frontowych („Frontharcos Szóvetseg“) jest jedną z dwóch istniejących na Węgrzech organizacji b. wojskowych (drugą jest narodowy Związek inwalidów) i skutkiem tego jest liczebnie bardzo silny. 

Do Związku „Frontharcos" należeć mogą tylko ci b. wojskowi, którzy mają jedno z odznaczeń bojowych: medal wolności, albo krzyż oficerski z mieczem, albo wreszcie krzyż Karola („Karls-Truppenkreutz"), nadawany tylko tym, którzy służyli w oddziałach liniowych i byli co najmniej trzy miesiące w ogniu. 

Przy ślicznej pogodzie rozpoczęła się uroczystość przeglądem oddziałów polskich i węgierskich ustawionych naprzeciw siebie po obu stronach szosy. Środkiem jej przeszli szefowie obu delegacyj: ks. Mandoky i pułk. Skorobohaty, dokonując tego przeglądu.

Dawna granica polsko-czeska/węgierska w okresie międzywojennym i obecnie
(po prawej cmentarz I wojny światowej, budynek widoczny na zdj. historycznym
to hotel turystyczny w Użoku) 

Następnie udaliśmy się przed ołtarz polowy, który otoczyli kombatanci węgierscy i ludność miejscowa. Na wielkie błonia rozlegające się u stóp cmentarzyka, o którego tyły opierał się ołtarz połowy, przymaszerowały nasze oddziały, polskie i węgierskie, wyciągając się do ołtarza długim frontem. 

Zanim rozpoczęło się nabożeństwo, wprowadzono uroczyście węgierski sztandar związkowy przed ołtarz i złożono wieniec od Węgrów u stóp pomnika na cmentarzyku. 

Pierwszy przemówił ks. obersuperior w języku węgierskim, a po nim dłuższą mowę również w tym samym języku, często przerywaną okrzykami „Eljen!“, wygłosił poseł do parlamentu węgierskiego Martsekenyi, wiceprez. Związku „Frontharcos". Z kolei przemawiał urzędujący wiceprezes Kertesz, który mowę swą zakończył wręczeniem pułk. Skorobohatemu dla kombatantów polskich sztandar pamiątkowy o barw ach narodowych węgierskich z pięknie wyhaftowanym herbem królestwa Węgier. 

(Przemówień tych, których tek stu polskiego nie otrzymaliśmy jeszcze z Budapesztu, nie możemy podać w dzisiejszym numerze, nie omieszkamy jednak tego uczynić, gdy tylko zostaną nadesłane).

Widok spod Przełęczy Użockiej na Użok i dolinę rzeki Uż

W tym miejscu przyszła kolej na przemówienie polskie, które wygłosił pułk. Skorobohaty- Jakubowski w następujących słowach:

 „Koledzy! 

Zebraliśmy się tutaj, na wspólnej naszej granicy, oczekiwanej od tylu lat. Więzy przyjaźni, które odnawiamy teraz, zadzierzgnęliśmy już w zaraniu naszych dziejów. Jeden z największych budowniczych Państwa Polskiego, Bolesław Chrobry pojął za żonę córkę Waszego Monarchy Gezy, a syn Patrona Węgier św. Stefana miał za żonę córkę naszego Mieszka II. Jakże piękna jest legenda o Kindze, córce króla węgierskiego Beli IV, która zostając żoną naszego króla Bolesława Wstydliwego, wniosła mu skarby Wieliczki i Bochni w wianie. Związki małżeńskie pomiędzy domami panującymi Polski i Węgier później jeszcze często się ponawiały. Wielkie imiona Jadwigi i Stefana Batorego, którzy wnieśli na tron Polski krew węgierską, przeszły do nieśmiertelności. Także i na innych polach pisały się wspólne dzieje Polski i Węgier. W XVI i XVII wieku nasz Uniwersytet Jagielloński liczył wśród słuchaczy około 3.000 Węgrów. Pierwsze księgi, drukowane w języku węgierskim, wyszły z drukarń krakowskich. Przyszły na nas i na Was czasy ciężkie, aleśmy zawsze mieli dla siebie nawzajem serce współczujące i pomocną dłoń. Pomagaliśmy sobie wzajemnie w naszych powstaniach narodowych, a symbolem tych wspólnych bojów pozostanie na wieki wielkie imię generała Józefa Bema. Gdyśmy wreszcie podjęli ostatnią naszą walkę wyzwoleńczą, nie zabrakło w naszych szeregach Węgrów, legionistów polskich. Przyszedł rok 1920, kiedy świeżo zdobyta niepodległość Polski, zaatakowana przez hordy bolszewickie, wisiała na włosku. Stanowiska waszego w sprawie pomocy zbrojnej dla Polski nie zapomnimy nigdy. Tak oto na przestrzeni całego niemal tysiąclecia splatają się dzieje orężne naszych narodów i leje się obficie krew polska i węgierska za wolność naszą i waszą, kładąc niczym nie dająca się złamać pieczęć na wieczystej naszej przyjaźni.
Nasz wielki Wódz, nieśmiertelny Marszałek Józef Piłsudski, którego każde słowo jest dla nas testamentem, opisując swoje pierwsze boje wspomina także i o Was koledzy węgierscy, z którymi się zetknął podczas walk legionowych na Podhalu w zimie 1914 roku. — „Specjalnie przyzwoitymi byli Węgrzy" — pisze w tych wspomnieniach swoich. — „Węgrzy byli dla mnie przyjemnymi kolegami" —mówi dalej. — „Generał Nagy dotrzymał słowa"... „ rotmistrz Ulas, dobroduszny Węgier, nie wymawiał z powodu serdecznych wspomnień z czasów 1848 roku inaczej nazwisk Bema i Dembińskiego, jak z wojskowym ukłonem". Takich oto Węgrów serdecznych przyjaciół i dobrych towarzyszów broni przekazał nam w tradycji pisanej nasz Wielki Marszałek. Takich Was samych pamiętamy we wspomnieniach osobistych z czasów wielkiej wojny. Dziś po latach 25 schodzą się znowu nasze drogi. Pękły nareszcie granice, które nas dzieliły i oddalały od siebie. Jesteśmy znów, jak od wieków , sąsiadami i to sąsiadami dobrymi, szczerymi bez żadnych ukrytych celów. My polscy kombatanci, którzy mamy tę ambicję, aby na każdym polu życia obywatelskiego być zawsze w pierwszym szeregu — zetkniemy się jeszcze nieraz z kombatantami węgierskim i w naszym dobrym, na serdecznej i odwiecznej przyjaźni opartym, życiu sąsiedzkim, aby wiernie służyć każdy u siebie swojemu Państwu, a wszyscy razem dobru i szczęściu naszych obu krajów, a gdyby zaszła potrzeba i odezwał się znów tak dobrze nam znany głos trąbki do apelu—nie zbraknie z pewnością po tej i tamtej stronie naszych wspólnych Karpat ani jednego kombatanta, który by nie stanął na ten apel, jak to było przez cały nasz wspólny tysiąc lat historii Polski i Węgier. Złączone na zawsze przyjaźnią Polska i Węgry niech żyją!".

Kostrino – cerkiew pw. Pokrowy Przenajświętszej Bogurodzicy z 1645 r. (przeniesiona z Sianek w 1703 r.).

Serdeczny uścisk dłoni, jaki szef delegacji polskiej zamienił po tych słowach z przedstawicielami czołowym i kombatantów węgierskich, był przypieczętowaniem naszego zbratania. Rewanżując się za dar od nich przed chwilą otrzymany, płk. Skorobohaty wręczył następnie wiceprezesowi Kerteszowi sztandar pamiątkowy o barw ach polskich, przywieziony przez naszą delegację. W tym punkcie programu nastąpiło złożenie przez płk. Skorobohatego i mjr. Ludygę-Laskowskiego wieńca laurowego z wstęgą, zawierającą jedno tylko słowo napisu „POLSKA", u stóp pomnika poległych. Podczas tej ceremonii orkiestra grała polski hymn narodowy. Mowę szefa delegacji polskiej przetłumaczył następnie jeden z Węgrów, wywołując co chwila entuzjazmu zgromadzonych kombatantów i okrzyki na cześć Polski. 

Miłą niespodzianką było wystąpienie prezesa grupy „Frontharcos”  z Ungwaru, adwokata dr Jaczkovitsa, który wygłosił po polsku następujące słowa: 

Koledzy! 

19 marca bieżącego roku na tym samym miejscu uroczyście wywiesiliśmy sztandar węgierskich kombatantów. W dniu dzisiejszym Związek Węgierskich Kombatantów ofiarował bratnim polskim kolegom swój sztandar. Korzystając z tej okazji, niech mi będzie wolno dla upamiętnienia chwili dzisiejszego braterskiego uścisku dłoni w imieniu grupy ungwarskiej udekorować ten sztandar węgierską wstęgą narodową. 

Teraz na odmianę słów tych nie rozumieli Węgrzy, sama jednak czynność, dokonana w owej chwili przez dr Jaczkowitsa, który do drzewa sztandaru, nam ofiarowanego, przypiął trzy wspaniałe wstęgi z odpowiednimi napisami, wytłumaczył dobitnie zebranym , co było po polsku wypowiedziane.

Cerkiew św. Michała Archanioła w Użoku

Jeszcze jeden nieoczekiwany moment, naprawdę niezwykły. Do delegacji naszej przystąpił rzymsko-katolicki proboszcz z Ungwaru ks. Kondratowicz (podobno krewny naszego Syrokomli-Kondratowicza) i w języku słowackim, który wszyscy już rozumieli, oświadczył, że wręcza Polakom 2 księgi cerkiewne z prośbą o przekazanie ich właścicielom. Księgi te i mszały w języku starosłowiańskim i ocalały z najazdu Moskali podczas wielkiej wojny na jakąś miejscowość wiejską nad Ikwą, gdzie cerkiew ostała kompletnie rozbita, a majątek jej zrabowany. Tylko te dwie księgi, odbił w ów czas oddział węgierski, w którym ks. Kondratowicz służył. Przez lat z górą 20 przechowywano je wmieście Seged u kapitana Szentmartomy'ego, który obecnie na wiadomość, że przyjeżdżają polscy kombatanci,  zwraca je i prosi, by oddano księgi tym parafiom, którym je zrabowano. 

Herkules zabijający hydrę lernejską przed Zamkiem w Użgorodzie (Ungwarze)

Uroczystość zakończyła defilada oddziałów przed szefami obu delegacyj i komendantem garnizonu węgierskiego z Ungwaru. Świetnie zaprezentowali się nasi strzelcy podhalańscy. Oryginalnie wyglądali kombatanci węgierscy, pochodzący ze starszego już pokolenia, z których każdy miał plecak na plecach i dużą manierkę przy pasie. Umundurowanie mieli jednolite: bluza koloru khaki z grubego materiału z otwartym kołnierzem i krawatem, oraz tego samego koloru hełm filcowy. Mimo, że byli to już ludzie niemłodzi, trzymali się dobrze i maszerowali spraw nie — wiadomo, stara wiara.

A tak Herkules ów wyglądał , kiedy stał w parku zdrojowym w Użoku w okresie świetności kurortu balneologicznego

Korzystając z pięknej pogody i uprzejmości konsula Szczeniowskiego, który nam użyczył swego auta, urządziliśmy wycieczkę do oddalonego od granicy o 80 km. Ungvaru, b. stolicy b. Rusi Podkarpackiej. Po drodze we wsi Fenyvesvölgy (Stawne) zwrócił naszą uwagę cmentarz wojenny: ,,Voiensky valecny hrbitov Żamovy Dilek“ — jak widać ze słów tych, wzniesiony przez Czechów —a na nim wśród bratnich mogił i niezliczonych bezimiennych krzyżyków jeden pomnik z tablicą polską, na której czytamy 

Jan Marcjan Weytko ppłk. 91 dźwińskiego pułku 

ur 1864 — zginął 25 marca 1915 pod Nową Stużycą.

Gdzie też wielka wojna krwawą swą ręką nie rozsypała kości bohaterów polskich?...

I ten też nasz rodak, choć w obcym mundurze, musiał aż tu zajść ze swym pułkiem, aby na obcej ziem i znaleźć śmierć chwalebną. Grób ś.p. ppłk. Weytki, utrzymany starannie i świeże kwiaty na nim,  świadczą o pietyzmie, jakim Węgrzy otaczają pamięć poległych Polaków. 

Wł. D.-W.

Widok spod Przełęczy Użockiej na dolinę rzeki Uż